Ik wil wel willen, maar ik wil niet.
Sorry.
Er zijn zo veel dingen die ik zou willen doen: ik wil boetseren met klei, ik wil gitaar leren spelen, ik wil beginnen met miniatuurbouwen - maar hoe hard ik ook wil, ik wil niet. En ik wil wel willen.
Ik schreef eerder al over het proces dat voorafgaat aan een nieuwe hobby beginnen. Mijn ADHD-brein wil namelijk elke week wel iets nieuws om obsessief over te worden. Jammer genoeg blijft het vaak slechts bij 1 keer proberen, of begin ik er zelfs helemaal niet aan. Dat is best vervelend, want ik wil al die dingen zo graag willen doen, maar ik wil niet. Ik zou mezelf graag uren verliezen in papiertjes en kartonnetjes plakken met een muziekje op de achtergrond, maar na één sessie van 4 uur en maar een half kastje afgewerkt te hebben, ligt mijn bureau al weken vol met dat materiaal en krijg ik mezelf maar niet overtuigd er opnieuw aan te beginnen.
Ja, ik ben me ervan bewust dat dat gewoon heel sterk lijkt op “maar Amy, misschien wil je dat ding gewoon niet doen” - maar dat is het niet. Ik loop wel degelijk dagen te dagdromen over al de miniatuursets die ik wil bouwen of de liedjes die ik wil leren op gitaar, ik droom erover en ik hype erover en ik wil echt zo graag willen — maar ik wil gewoon niet. And it sucks.
Executieve disfunctie
Dit heet executieve disfunctie — of met een Engelste term, executive dysfunction.
Om te begrijpen wat executieve disfunctie is, moeten we eerst weten wat executieve functies zijn.
Executieve functies zijn je neurocognitieve vaardigheden, de hogere aansturingsprocessen in je hersenen die, kort samengevat, ervoor zorgen dat je kan functioneren in het dagelijkse leven. Deze processen sturen dingen aan zoals je planningsvermogen of het kunnen uitvoeren van routinetaken.
Zo zijn er vier grote groepen van executieve functies:
cognitieve flexibiliteit;
inhibitie;
werkgeheugen;
planning.
Cognitieve flexibiliteit is het vermogen om je snel te kunnen aanpassen aan nieuwe of veranderlijke situaties, bijvoorbeeld een taak die ineens meer prioriteit krijgt of een routine die onderbroken wordt. Iedereen is zich intussen wel bekend met het stereotype-dat-waar-is dat autisten het daar moeilijk mee hebben, zeker?
Inhibitie is het kunnen maken van keuzes op een gecontroleerde en beheerste manier. Het gebrek ervan is dan impulsiviteit. In praktijk kan dit zich voordoen als opeens geen zin meer hebben om die geplande taak uit te voeren, of ineens wel zin hebben om iets anders te gaan doen. En het is niet gewoon willen, het is niet kunnen of moeten. Je brein weigert te functioneren tot er aan die voorwaarde wordt voldaan, of het kost enorm veel energie om jezelf te dwingen je toch aan het plan te houden.
Enerzijds heb je het autisme dat zegt, “nee, plan!” en daar tegenover de ADHD die zegt “nee, impuls volgen!” Veel mensen met zowel autisme als ADHD beschrijven deze tweestrijd wel eens als een getouwtrek in hun hoofd, heel erg vermoeiend.
Werkgeheugen is het RAM van je brein. Je kortetermijngeheugen, met andere woorden. Voor mensen zoals ik, zit dat werkgeheugen snel “vol” omdat prikkels niet gefilterd worden, of omdat dat ene ding ons aan dat andere ding doet denken en plots zit ik onderzeeboten te googlen terwijl ik papieren aan het invullen was voor de verzekering, en heb ik zelf absoluut geen idee meer hoe ik daar geraakt ben. Dat geheugen leegmaken kost — alweer — veel energie.
Planning is voor de hand liggend: niet alleen het organiseren van taken maar ook het denken op lange termijn valt hier onder. Nogmaals heb je enerzijds autisme dat houdt van alles tot in de details plannen en voorbereiden, en anderzijds ADHD die planningen graag overboord gooit en op zoek gaat naar dopamine.
Hieronder valt ook het “ik wil het wel doen maar kan niet beginnen”-ding.
Wanneer deze executieve functies niet goed of niet altijd even goed werken, spreekt men van executieve disfunctie. Voor neurodiverse mensen vaak een probleem, dus.
In mijn specifieke voorbeeld is het dus mijn executieve functie “planning” die tegenwerkt. Ik heb wel een idee in mijn hoofd en ik wil er eigenlijk wel mee bezig zijn, maar ik vind de motivatie niet omdat de verwachtingen onduidelijk zijn, of de instructies te complex, ofwel is de timing gewoon niet juist omdat er al een ander Groot Ding™️ op de planning stond die dag.
Nieuwe dingen doen is veel energie investeren, en als er dan eindelijk zo eens één dag is waarop je wat meer energie heb, steekt er een schuldgevoel de kop op want zou je die energie niet beter gebruiken om wat op te ruimen of die hometrainer die je vorig jaar kocht, eindelijk in elkaar te vijzen? Of zou je die energie niet bewaren voor morgen en overmorgen, en in de plaats van iets te doen, wat gaan gamen of TV kijken en je energie verder opsparen? Inmiddels zijn er verschillende touwtrekwedstrijden bezig in mijn hoofd, en het wordt er niet beter op.
Ben je niet gewoon lui?
En dan is er nog die bijkomende factor: de perceptie van anderen.
Vaak wordt executieve disfunctie misbegrepen als luiheid of laksheid. Je bent gewoon lui, je hebt gewoon geen zin. Maar zoals ik in mijn tweede paragraaf al schreef, is dat het niet. Ik wil wel willen - ik kan gewoon niet willen.
Ik wou dat ik deze blogpost kon afsluiten met goed advies, tien tips om ermee om te gaan of die ene gouden raad die je brein fixt — maar helaas. Dit was enkel een infodump, om jullie wat te informeren, maar vooral om mijn brein even respijt te geven van het zoveelste rondje overthinking-everything-right-now.
Ga ik morgen beginnen aan mijn modelbouw? Misschien. Misschien ook niet.
Ik wil wel willen, maar ik weet nog niet of ik zal willen - en da’s oké.
Toevoeging:
Blijkbaar was er interesse in de T-shirt gebruikt als illustratie hierboven, dus bij deze: de baardvrouw merchandise webshop! 🥳
Deze was wat pittiger qua lectuur, maar wel zeer interessant!